Over ons

Els Jansen Op De Haar & Jacques van Damme

Over ons

Els Jansen Op De Haar & Jacques van Damme

Els Jansen op de Haar

Wat mindfulness & zelfcompassie voor mij betekent, in het kort: ontspanning.

Vroeger kon ik mijzelf op mijn kop geven als ik vond dat ik iets niet goed, niet snel genoeg, niet perfect gedaan had. Maar ook: als ik niet leuk genoeg, niet slim genoeg, niet dun en niet ……… was.

Kortom: ik strafte mijzelf continue af door deze veroordelingen en voelde me daardoor voortdurend gespannen. En de meeste tijd was ik hard aan het werk het beter te doen, om beter te zijn.

Het repeterende mechanisme ‘als……dan ben ik goed genoeg’ hield me in de tang. Wat een illusie!

Ik pakte recent mijn kerstspullen uit en vond een door mij geborduurd kleedje. Heel klein met een kerstmannetje erop. Ik herinner me dat ik deze in de derde klas gemaakt had: negen jaar oud.

En ineens stroomt er een golf van boosheid en teleurstelling door mijzelf heen die ik herken van toen: ik had welgeteld één steek fout gedaan: het was geen mooi kruisje geworden.

Een fout die ik, toen het kerstmannetje af was, niet meer kon veranderen. Ik schrik ervan hoe ik nu, 46 jaar later, opnieuw die golf van zelfkritiek ervaar.

Ik heb 27 jaar in het basisonderwijs gewerkt. Daar is mijn praktische benadering en didactische kennis goed ontwikkeld. Daarnaast volg ik mijn hele volwassen leven trainingen en opleidingen gericht op persoonlijke ontwikkeling. Gewoon omdat het me interesseert maar lange tijd ook om beter te worden dan wie ik werkelijk ben.

Dat is wat ‘de stille agressie van deze tijd’ genoemd wordt: jezelf willen verbeteren omdat je niet goed bent zoals je bent.

Niets is natuurlijk minder waar: ik ben goed zoals ik ben, ook al maak ik wel fouten en handel ik niet altijd goed.

Het verschil tussen wie ik ben en wat ik doe was voor mij nooit zo duidelijk. Ik was wat ik deed. Ik kon al die geniepige, zelfkritische gedachten die het gevoel van boosheid, teleurstelling en angst veroorzaakten heel vaak niet mindful opmerken. Laat staan ze niet persoonlijk te nemen en te zien als ‘gedachten die zo eens door mijn hoofd gingen’ en niets meer dan dat.

Ik had dit wel helder voor ogen als het om anderen ging. Als directeur van een basisschool gaf ik juist het verschil heel duidelijk aan: een kind kan vervelend gedrag vertonen maar is niet vervelend. Keer op keer spraken we daarover met ons team. Ik vond het zo belangrijk maar voor mijzelf kon ik dat niet zo ervaren.

De identificatie met mijn gedachten en gevoelens veroorzaakten lange tijd een bozig, ontevreden gevoel. Om dit voor anderen te verbergen, ontwikkelde ik tegelijkertijd een enorm gevoel voor humor waarmee ik, ook nu in mijn training en coaching, veel lichtheid en relativering breng. Het gevolg van dit negatieve zelfbeeld is voor mij nu heel duidelijk: ik ging steeds harder werken.

Ik kreeg drie kinderen met veel energie. De kinderen voedde ik grotendeels alleen op. Ik stapte in een drukke baan en deed altijd meerdere dingen tegelijkertijd. Ja, ik was één van die vrouwen die dacht dat ze goed kon multitasken.

Het is bewezen dat multitasken niet kan maar ik dacht het wel te kunnen en vooral: ik zag geen mogelijkheid het anders te doen. Ik had het immers zo druk! Nu weet en voel ik dat multitasken altijd voor meer stress zorgt bij mij: zaken zijn niet af, ik begin toch aan iets nieuws, het oude blijft al die tijd op mijn schouders liggen en moet later weer opgepakt worden ‘Oh ja, waar was ik ook alweer?’ Het niet meer weten en maar opnieuw beginnen.

Mindfulness leerde me dat alles wat ik dacht niet persé de waarheid hoefde te zijn. Dat ik kon denken, maar niet mijn gedachten was. Dat ik kon voelen, maar niet mijn emoties was. Mindfulness heeft me gegeven dat ik dit ook zo kon ervaren.

Kristin Neff ging, naar mijn mening, nog een stap verder en beweerde dat een mens kan leren zijn kritische gedachten, zijn kritische stem om te buigen naar een meer compassionele stem; ‘Wauw, ontspanning” was het eerste wat ik dacht. Dit raakte natuurlijk aan mijn diepe wens wat meer op mijn gemak te leven.

Zowel mindfulness als zelfcompassie leer je door beoefening.

En daarbij vind ik aansluiting: kennis is heel ondersteunend aan een ervaring. Het is echter essentieel te voelen wat een ervaring met me doet. De betreffende gevoelens er te laten zijn. Dat geeft een transformerende kracht.

Helemaal omdat ik weet hoe ik dit kan omzetten in praktisch handelen.

Voelen en praktisch handelen: twee essentiële knoppen die noodzakelijk zijn om verandering in te zetten.

Verandering van gespannen leven naar ontspannen leven. Deze verandering heb ik radicaal ingezet door me negen jaar geleden om te scholen tot mindfulnesstrainer en tot zelfcompassietrainer door Kristin Neff en Christopher Germer. En nu niet met de reden dat ik niet goed ben zoals ik ben maar omdat ik mijzelf leer accepteren, gewoon zoals ik nu ben met ‘alles erop en eraan’.

Loesje wist dit alles allang….

‘Pure logical thinking cannot yield us any knowledge of the empirical world: all knowledge of reality starts from experience and ends in it’

Einstein: Ideas and Opinions, p.271

Jacques van Damme

Als….dan….Als….dan….Als….dan….

Heeft in mijn leven een repeterend karakter. Als ik die baan heb dan ben ik op de plaats die mij past. Als ik die opleiding of training heb gedaan dan ben ik tevreden. Als ik dat project weet te initiëren dan heb ik mijn handen vrij om, etc…vul maar in. Gepassioneerd, perfectionistisch en last but not least ‘het goede’ doen. Die ratrace met mezelf leidde regelmatig tot uitputting.

Een karakteristiek voorbeeld: Wanneer ik na een dag hard werken in de tuin de waardering en bewondering oogst van mijn vrouw, reageer ik met: “Ach, het is een leuk beginnetje”. Om vervolgens gespiegeld te worden door mijn vrouw: “Kan het ooit goed genoeg zijn en kun je tevreden zijn met wat je gedaan hebt?”. Inmiddels kan ik deze reactie met een glimlach ontvangen en realiseer ik me hoe krachtig dit gesprek zich in mijzelf herhaalt met alle bijbehorende gevoelens, gedachten en emoties.

Mindfulness heeft me geholpen dit patroon helder te zien en mezelf daarvoor niet te veroordelen. Stopmomenten zijn me hierbij zeer behulpzaam. In die stopmomenten kan ik het ‘Hier en Nu’ ervaren. Wat is dat dan? Een Hier en Nu moment? Ik ervaar het als een vakantiemomentje. Je kent het vast wel; op dag 5 van de vakantie ebt het werk en alle verplichtingen weg en ontstaat er rust. Ik ervaar de rust en voel…

Zelfcompassie heeft me geholpen in het proces om mezelf te accepteren wie ik ben. Steeds opnieuw kijk ik met openheid, vriendelijkheid en warmte naar mijn leven; verkennend en ontdekkend. Samenvattend: ik heb een milde reflectieve instelling. Ik ben mijn vriendelijke coach.

Toen ik begon met zelfcompassie stond ik ietwat sceptisch tegenover uitspraken als ‘wees je eigen beste vriend’. En ik weet vanuit mijn didactische achtergrond, als docent gedrag en communicatie aan de politieacademie, dat mijn gezonde weerstand me bij mijn ontwikkeling brengt. Ik voeg dan ook de daad bij het woord en wat mij typeert als trainer en docent zijn de woorden “walk your talk”. Ik doorleef met plezier de stof en vind het belangrijk om vanuit persoonlijke ervaring deelnemers te begeleiden.

Zelfcompassie leert mij in de spiegel te kijken en oprecht te zeggen “Toffe gozer ben jij”.

Ook met je perfectionisme, met je zelfkritiek, met je streven naar meer, beter, best, met de patronen waarmee je worstelt. Mezelf toespreken op een vriendelijk, warme en begripvolle toon. Regelmatig wordt me gevraagd: ”Hoe doe je dat dan?” En dan geef ik het ontnuchterende antwoord: ”Door het te doen! In de spiegel kijken en jezelf op een vriendelijke en warme toon toespreken. Je bent oké zoals je bent”. Die erkenning aan mezelf geeft me rust en ruimte om verder te kijken. Gaandeweg heeft het lied van Harry Jekkers “Ik hou van mij” meer betekenis gekregen.

Werkt het meteen? Nee! Zelfcompassie vraagt oefening, geduld en vertrouwen in jezelf.

Het is een manier van denken en dus geen quick fix. Door zelfcompassie ben ik steeds beter leren omgaan met mijn zelfkritiek en perfectionisme en leer ik gaandeweg beter mijn grenzen kennen. Welkom, ik ben een “werk in uitvoering”.